رشته تحصیلی مهندسی دریا
دیباچه:
سال 1807 وقتی نخستین کشتی بخار آمریکا بدون بادبان و پارو در جهت مخالف باد و جریان آب از رودخانه هودسون بالا رفت. کلیه ملوانان و دریانوردان که برای تماشای این چیز عجیب به ساحل رودخانه آمده بودند، دانستند که برابر آنچه در دیدگانشان در حال حرکت است، بزودی جهان آنها را دگرگون خواهد کرد. آنها دانستند که دیگر ساخت و تعمیر یک کشتی، یک فن نیست بلکه یک علم است و هدایت و حفظ چنین کشتی‌ای نیازمند اطلاعات علمی دقیق و بسیاری می‌باشد و اکنون که نزدیک به دو قرن از آن زمان می‌گذرد ما با ناوهایی روبرو هستیم که گاه نزدیک به 340 متر طول و 80 متر عرض دارند. شهرهای شناوری که بدون شک ساخت، هدایت و مدیریت آنها دانش بسیاری را می‌طلبد. دانشی که نمی‌توان به تجربه و با گذر ایام فرا گرفت بلکه نیاز به تحصیلات کلاسیک و دانشگاهی دارد. نیازی که منجر به تولد رشته مهندسی دریا شده است.رشته مهندسی دریا در کشور ما نیز با این که نو پا است دارای اهمیت و جایگاه ویژه‌ای است چرا که کشور ما در حدود 2900 متر مرز آبی دارد که 2000 کیلومتر آن در جنوب کشور و به آب‌های آزاد دنیا متصل است. اهمیت این مرز آبی زمانی مشخص می‌شود که بدانیم از بین راه‌های حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی، حمل و نقل دریایی مقرون به صرفه‌تر است و به همین دلیل 90% صادرات غیرنفتی و تقریباً تمامی صادرات نفتی کشور به وسیله کشتی‌ها صورت میگیرد. همچنین توسعه ناوگان دریایی علاوه بر حمل و نقل کالاهای مورد نیاز کشور، عامل حضور کشور ما در بازار حمل و نقل بین‌المللی و کسب درآمدهای ارزی بیشتری می‌گردد
آشنایی با رشته مهندسی دریا
رشته مهندسی دریا از رشته های نو ظهور در دانشگاه های کشور ماست که در مقاطع کاردانی ، کارشناسی ، کارشناسی ارشد و نیز به تازگی در مقطع دکتری در تعدادی از دانشگاه های کشور ارائه می گردد. این رشته خود از گرایش های مهندسی مکانیک است و بسیاری از واحد های این رشته با مهندسی مکانیک مشترک است .در مقطع کارشناسی این رشته دارای سه گرایش مهندسی کشتی ، مهندس کشتی سازی و دریانوردی می باشد .
مهندسین کشتی به عنوان مدیر فنی کشتی ، مسئولیت تعمیر و نگهداری کشتی و راه اندازی موتور را برعهده دارند
مهندس کشتی سازی وظیفه طراحی و ساخت شناورهای دریایی و همچنین زیردریاییها و سکوهای نفتی را بر عهده دارد .
فارغ التحصیلان گرایش دریانوردی نیز هدایت و راهبری کشتی و مدیریت نیروی انسانی شاغل بر کشتی را بر عهده دارند
گرایش مهندسی کشتی سازی
یکی از گرایش های لوکس و پرطرفدار مهندسی دریا کشتی سازی است به طوری که در آمریکا فقط دانشگاه های خیلی تاپ این رشته را دارند . این رشته بسیار شبیه مهندسی مکانیک است و نزدیک به 95 واحد از 141 واحد با رشته ی مهندسی مکانیک مشترک است به عبارتی یک مهندس کشتی سازی یک مهندس مکانیک است که در زمینه ی سیالات و دریا و طراحی کشتی تبحر دارد به طوریکه اغلب فارغ التحصیلان این رشته می توانند وظایف یک مهندس مکانیک را انجام دهند اما به هیچ عنوان یک مهندس مکانیک نمی تواند وظایف یک مهندس کشتی سازی را انجام دهد زیرا این رشته دارای درس های تخصصی قوی و مخصوص به خود است . این رشته یک رشته بین رشته ای است یعنی یک مهندس کشتی سازی برای طراحی و ساخت یک کشتی یا زیردریایی و.. باید از دانستنیهای بسیاری از رشته های دیگر استفاده کند مثل متالوژی ، برق ، معماری ، کامپیوتر و ... .
رشته مهندسی کشتی سازی بر خلاف نامش دامنه ی گسترده تر و وسیعتر از فعالیت ها و زمینه های شغلی را در بر میگیرد مانند تحقیق، طراحی، ساخت و تعمیر هر سیستم مهندسی‌ای که در سطح دریا حرکت می‌کنند، مانند کشتیهای تجاری، خدماتی، ماهیگیری، جنگی، تفریحی یا کشتی‌هایی که به منظور اهداف خاص (سرعت بیشتر) طراحی می‌شوند مانند هاورکرافت، هیدورفویل یا کشتیهای دارای چند بدنه مانند زیردریاییها یا سیستمهای کنترل از راه دور مانند اژدر و در نهایت سازه‌های دریایی از قبیل سکوهای متحرک اکتشاف و استخراج نفت و اسکله ها و ... .
اما علاوه بر مزیت ها و جدابیتهایی که مهندسی کشتی سازی دارد یک محدودیت دارد و آن این که چنانچه فراغ التحصیل این رشته بخواهد به عنوان مهندس طراحی و ساخت کشتی کار کند باید خود را به محیط های ساحلی وفق دهد اما باید توجه داشته باشیم که شغل یک مهندس کشتی سازی فقط تا مرحله به آب انداختن کشتی ادامه دارد و وقتی کشتی نست شد و کارآیی خود را نشان داد وظیفه مهندس کشتی برای تعمیر و نگهداری کشتی و وظیفه دریانورد برای کنترل و هدایت و نظارت بر عملکرد کارکنان کشتی شروع می شود .
این رشته تحصیلی مدت زمان کوتاهی است که در ایران به وجود آمده و فقط در تعدادی از دانشگاه های معتبر ایران تدریس می شوند و دانشگاه های پیشتاز این رشته در دوره کارشناسی دانشگاه امیر صنعتی امیر کبیر - دانشگاه صنعتی مالک اشتر اصفهان بوده و دردوره کارشناسی ارشد و دکترا دانشگاه شریف ، امیرکبیر و صنعتی مالک اشتر می باشند
شغلهائي كه فارغ التحصيلان مهندسی کشتی سازی مي توانند احراز نمايند
الف- مهندسي توليد بمنظور پياده كردن و اجراي طرح هاي اجرايي در مورد ساختمان كشتيها در كارخانجات كشتي سازي و تاسيسات كنار ساحلي بخش دولتي و خصوصي
ب- مهندسي ناظر به منظور نظارت بر حسن اجراي طرح هاي اجرايي در مورد ساختمان كشتي و طراحی و ساخت انواع کشتی ها مثل نظامی ،مسافربری و یا نفتکش ها و یا سازه هاي دريايي مربوط به بخش هاي دولتي و خصوصي
ج- اشتغال در وزارت خانه ها و سازمان هاي دولتي كه با صنايع دريايي و حمل ونقل دريايي ارتباط دارند
د- همكاري با مهندسان مشاور براي انجام محاسبات در مورد ايجاد طرح هاي ساختماني شناورهاي دريايي
ه- همكاري با پيمان كاران و مجريان پروژه هاي صنايع و حمل و نقل دريايي
و- مشاركت در امور تحقيقاتي در زمينه هاي فو ق الذكر و يا ادامه تحصيل در مجموعه هاي تخصصي كشتي سازي و سازه هاي دريايي
ن-طراحی و تعادل سازی سازه های دریایی از قبیل سکوهای متحرک اکتشاف و استخراج نفت و اسکله ها
کارشناسی ارشد و دکترا این رشته
مجموعه كارشناسي كشتي سازي مي تواند پايه و اساس دوره هاي كارشناسي ارشد و دكتراي سازه هاي دريايي،كشتي سازي( ازجنبه سازه اي)،آرشيتكت كشتي( ازجنبه هيدرو ديناميك كشتي) و ماشين آلات اصلي و فرعي كشتي باشد.
موضوع هر يك از اين مجموعه هاي فوق الذكر مي تواند بقرار زير باشد:
الف: سازه هاي دريايي شامل طرح بندر، اسكله هاي كالاهاي عمومي و نفتي،بنادر از نظراستقرار تجهيزات و باراندازهاو ديگر تسهيلات دريا،موج شكن ها و ديگر وسائل حفاظت بندري، سكوهاي نفتي تحقيقاتي-تجسسي و بهره برداري به كانال ها و لايه روبي آنها،پايانه هاي صدور نفت و لوله كشي هاي زير آبي مربوطه و غيره.
ب: كشتي سازي از جنبه سازه اي، طراحي و محاسبات سازه اي بدنه كشتي چه از طريق محاسبه مستقيم و چه از نظر كاربرد استانداردهاي محاسباتي موسسات رده بندي موردتحقيق قرار بگيردو احتمالاً پيشنهادهايي در مورد اين استانداردهاي طراحي ارائه مي شود.
پ: آرشيتكت كشتي( از جنبه هيدرو ديناميكي): مطالعات لازم جهت محاسبه بدنه هاي كشتي و سيستم هاي رانشي مورد نياز صنايع مورد تحقيق قرار گرفته و راه حلهاي تحقيقاتي مناسب در اين مورد ارائه مي گردد.
ت-ماشين آلات اصلي و فرعي: تحقيقات لازم در مورد كاربرد ماشين آلات اصلي و فرعي كشتي انجام و سيستم هاي تركيبي ماشين آلات پيشنهاد مي گردد
توجه : این رشته تحصیلی را دانشگاه های تاپ خارج از کشور دارند و امکان ادامه تحصیل برای دانشجویان در خارج از کشور وجود دارد
صنعت و بازار کار رشته مهندسی کشتی سازی
وظیفه مهندس کشتی سازی، در دو زمینه مطرح است
اول، امور مربوط به طرح کلی و همیاری کشتی که باید برآورنده خواسته‌های صاحب طرح از نقطه نظر کارایی، قابلیت اعتماد و مسایل اقتصادی باشد، البته با در نظر گرفتن محدودیتهای مربوط به امنیت و سلامت کشتی، قوانین و مقررات و استانداردهای مربوط و برنامه زمان بندی تحویل کشتی یا سازه دریایی.
وظیفه دوم، امور ویژه در مهندسی کشتی، شامل طراحی بدنه و سازه است، به گونه‌ای که برآورنده نیازهای شناوری، معادل،،هیدرودینامیک، حرکت در امواج دریا و استحکام کشتی، و همچنین سیستم‌هایی نظیر تخلیه بار، لوله کشی، محل اسکان خدمه، طراحی پروانه، سکان و. . . باشد
موضوع اصلی فراروی یک کشتی‌ساز، طراحی یک کشتی به نحوی است که توانائی حمل مقدار معینی بار و مقاومت و حرکت در دریای متلاطم را داشته باشد و با سرعت معینی حرکت کند
به میدان آمدن کشتیهای تندرو و با بدنه‌های جدید و روشهای جذب انرژی حاصل از جزر و مد امواج آب، افقهای جدیدی را در این زمینه گشوده است
کشتی، یک سیستم پیچیده مهندسی است که از سیستمهای کوچکتری که آنها نیز تا حد زیادی پیچیده‌اند، تشکیل شده است. طراحی یک کشتی از نظر فنی، روشهای مختلفی دارد و نرم افزارهای فراوان و در عین حال گرانقیمتی نیز در این زمینه وجود دارد. به‌طور کلی در تمام زمینه‌های مهندسی دریا و کشتی‌سازی، به دلیل پیچیده و طولانی بودن محاسبات و حساسیت نتایج به دست آمده، از امکانات کامپیوتری در سطح وسیعی استفاده می‌شود.
یک مهندس کشتی‌سازی می‌تواند به عنوان کارشناس در دفاتر و شرکتهای طراحی و مشاوره و در کارگاهها و کارخانه‌های ساخت و تعمیر شناورها و سازه‌های دریایی مشغول بکار شود. کارگاهها و کارخانه‌های کشتی‌سازی کشورمان بیشتر در جنوب و در بندرعباس و بوشهر مستقر هستند. البته در کنار دریای خزر و در شهر نکا نیز یک کارخانه کشتی‌سازی وجود دارد. علاوه بر اینها، در دیگر شهرهای ساحلی شمالی و جنوبی ایران نیز کارگاههای کوچکتری مستقرند. بازار کار این رشته متنوع است
بازار شغلی رشته مهندسی کشتی سازی در ایران :
در مورد موقعیت شغلی فارغ‌التحصیلان مهندسی کشتی‌سازی نیز باید گفت تنها اگر کارخانه کشتی‌سازی صدرا در بوشهر با تمام ظرفیت خود راه‌اندازی شود، نیاز به 300 الی 400 فارغ‌التحصیل مهندسی کشتی‌سازی دارد. کارخانه نکا در شمال و اروندان در خلیج‌فارس نیز از دیگر کارخانه‌های مهم کشتی‌سازی ایران هستند. علاوه بر کارخانه‌های فوق مهندس کشتی‌ساز می‌تواند در سازمان بنادر و کشتی‌رانی‌وظیفه ساخت سکوهای شناور را برعهده گرفته یا به عنوان مهندس ناظر بر حـُسن اجرای طرح‌های اجرایی نظارت کند و بالاخره در صنایع دریایی به کارهای تحقیقاتی بپردازد.
گرایش مهندسی کشتی
مهندسین کشتی به عنوان مدیر فنی کشتی؛ مسؤول تعمیر، نگهداری و راه‌اندازی موتور کشتی هستند و به همین دلیل دانشجویان این رشته پس از آموزش‌های تئوری یک دوره کارآموزی را بر روی کشتیهای اقیانوس‌پیما در خارج از کشور می‌گذرانند.
درس‌های این رشته در طول تحصیل :
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف مهندسی دریا:
ریاضی، معادلات دیفرانسیل، محاسبات عددی، فیزیک مکانیک، فیزیک، شیمی و خواص مواد، مبانی مهندسی برق، رسمی فنی، استاتیک، دینامیک، مقاومت مصالح، ترمودینامیک، مکانیک سیالات، طراحی اجزاء و ماشین، انتقال حرارت، کنترل اتوماتیک.
دروس تخصصی گرایش مهندسی کشتی:
شناخت کشتی، الکترونیک ارتباطات، آرشیتکت کشتی، کمک‌های اولیه، دریانوردی و ملوانی، ماشین دریایی، صافی‌های فرعی، سیستمهای انتقال قدرت.
موقعیت شغلی مهندسی کشتی در ایران:
دانشجویان مهندسی کشتی بنا بر سفارش ارگان‌های خاصی همچون "شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران پذیرفته می‌شوند و از همان ابتدا بورسیه نهادهای دریایی می‌باشند و در نتیجه آینده شغلی آنها تضمین است
گرایش دریانوردی
هدایت و رهبری کشتی و مدیریت نیروی انسانی شاغل بر کشتی وظیفه یک مهندس دریانوردی است به همین دلیل استادان رشته مهندسی دریا معتقدند که این رشته را نباید یکی از گرایش‌های مهندسی دریا به شمار آورد چرا که یک مهندس دریا به عنوان کاپیتان کشتی مسؤولیت راهبری و مدیریت کشتی را برعهده دارد و حرفه‌اش یک کار فنی یا مهندسی نیست. دانشجویان دریانوردی با این که تاحدودی مسایل فنی را می‌خوانند ولی مقدار قابل توجهی از درس‌هایشان ارتباطی با مسایل فنی ندارد. برای مثال مطالعه آب و هوا، جغرافیا و چگونگی یافتن مسیرها از جمله درس‌های این گرایش است که ارتباطی با دروس رشته‌های مهندسی ندارد.
توانایی‌های لازم :
یک مهندس کشتی یا دریانوردی به دلیل سفرهای دریایی گاه ماه‌ها در کنار خانواده‌اش نیست. همچنین یک مهندس کشتی‌سازی نیز باید خود را برای محیط‌های ساحلی تطبیق بدهد. به همین دلیل قبل از پذیرش نهایی در رشته‌های فوق از دانشجویان این گرایش آزمایشات پزشکی کامل به عمل می‌آید که در این میان سلامت دانشجویان دریانوردی بطور دقیق سنجیده می‌شود چون این دسته از دانشجویان نباید ناتوانی‌هایی نظیر کوررنگی داشته باشند. از نظر علمی نیز دانشجویان مهندسی دریا در هر سه گرایش باید در دروس ریاضی و فیزیک قوی بوده و به زبان انگلیسی مسلط باشند. گفتنی است داوطلبان دختر از میان گرایش‌های مهندسی دریا تنها می‌توانند گرایش مهندس کشتی‌سازی را انتخاب نمایند.
موقعیت شغلی در ایران
فارغ‌التحصیلان گرایش دریانوردی نیز بورسیه ارگان‌های دریایی کشور هستند و پس از آنکه بر روی آب‌های خارج از کشور دوره کارآموزی خود را گذراندند، در ناوگان ارگان بورس‌دهنده مثل کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و"شرکت ملی نفتکش مشغول به کار می‌شوند.
دوره كارشناسي ارشد مهندسي دريا
با توجه به لوزم غني بخشيدن به تجارب بيشمار دوران جنگ تحميلي در كشور در زمينه هاي مختلف علمي و صنعتي و آموزش نيروي انساني مورد نياز مراكز تحقيقاتي و صنعتي صنايع دريايي (( دورة كارشناسي ارشد مهندسي دريا)) تدوين گرديده است
دورة كارشناسي ارشد مهندسي دريا در سه گرايش كنترل و ناوبري , هيدروديناميك و جلوبري و سازه هاي متحرك دريايي تدوين و شامل دروس نظري , عملي و پژوهشي در زمينه هاي مرتبط با علوم مهندسي دريا مي باشد. دانشجوياني كه اين دوره را با موفقيت بگذرانند قادرخواهند بود در واحدهاي طراحي و پژوهشي صنايع مختلف دريايي از جمله صنايع دفاعي به تحليل , طراحي و ساخت سيستم هاي مختلف موردنياز صنايع دريايي متناسب با نياز كشور فعاليت نمايند .
نيروهاي مسلح و ديگر صنايع دريايي كشور داراي مراكز تحقيقاتي و صنعتي متعددي در زمينه هاي علوم وصنايع دريايي بوده كه در مراكز مزبور تعداد زيادي كارشناس مشغول كار و تحقيق مي باشند ارتقاء علمي افراد شايسته براي افزايش بهره وري و همچنين آموزش نيروي انساني و توسعه كيفي آنها مورد نياز وزارت نفت مي باشد .
لذا فارغ التحصيلان اين رشته قادر خواهند بود در زمينه هاي متعدد علوم دريايي , به پژوهش , طراحي و ساخت اجزاء مختلف اجسام غوطه ور فعاليت نمايند
نویسنده مقاله : مهندس محمد حسین تورانی
منوی اصلی
تبادل لینک هوشمند 
نویسنده: 
